Chỉ còn vài ngày nữa, chính xác là vào ngày 8 tháng 11, cử tri Mỹ sẽ chính thức đi bỏ phiếu bầu tổng thống mới. Do Mỹ cách ta nửa vòng trái đất, nên tới tối thứ 3 này (8/11) ai ở Việt Nam xem TV mới thấy cảnh bầu bán.

Hãy thử cùng xem xét các điểm cần chú ý về tình hình “chiến sự”.

Thăm dò toàn quốc

Vì có nhiều cuộc thăm dò và kết quả cũng khác nhau, nên tốt nhất là ta chọn các cuộc thăm dò có uy tín và lấy trung bình.

Tỉ lệ hiện tại (ngày 5/11) là Clinton đang dẫn 1.6 điểm (46.4% so với 44.8%).

Thử nhìn lại biểu đồ 6 tháng gần đây.

Nhìn biểu đồ bạn nhận ra điều gì rồi phải không? Đúng thế, có 1 chu kỳ lặp lại: ông Trump đuổi kịp, bà Clinton lại bứt phá, rồi ông Trump lại đuổi kịp. Cứ thế. Mỗi chu kỳ khoảng 2 tháng, và càng gần ngày bầu cử thì chu kỳ càng rút ngắn.

Điểm thú vị là: lần bầu cử này diễn ra tại điểm gần đuổi kịp của ông Trump. Vì thế nó thêm gay cấn và khó đoán hơn. Liệu ông Trump có thể làm nên chuyện?

Tại từng bang

Thế nhưng, không phải tỉ lệ ủng hộ toàn quốc mà là tại từng bang mới có ý nghĩa. Chẳng thế mà năm 2000 trong cuộc đọ sức giữa Al Gore và George W. Bush, dù ông Al Gore được nhiều hơn 0.5% số phiếu phổ thông nhưng lại thua cuộc.

Giải thích một chút dành cho người chưa rõ.

Nước Mỹ có 50 bang, cộng thêm District of Columbia là 51. Từng bang này bầu và kiểm phiếu riêng biệt để chọn ra người chiến thắng ở bang mình.

Như vậy cứ đếm số bang, ai thắng ở nhiều bang hơn sẽ thành tổng thống? Như thế thì dễ dàng, nhưng lại không công bằng lắm. Vì có những bang lớn như California có tới gần 40 triệu dân, còn Alaska lại chưa đầy 1 triệu. Vậy thì phải có trọng số cho từng bang, theo tỉ lệ dân số. Giống hệt khi nhỏ bạn đi học, môn toán có “hệ số 3” còn địa lý chỉ có “hệ số 1” vậy.

Mỹ quy “trọng số” đó ra “số lượng đại cử tri”. Đại cử tri là con người thật, và mỗi bang được phân số đại cử tri đúng bằng số đại diện của bang đó trong hạ viện và thượng viện cộng lại. Ứng viên của đảng nào chiến thắng thì bang đó sẽ dùng danh sách đại cử tri do đảng chiến thắng chọn lựa. Các đại cử tri này sẽ thay mặt bang bỏ phiếu bầu tổng thống. Vì thế, ứng viên thắng ở bang nào thì coi như “ăn” được toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó. Cứ thế cộng từng bang lại, ai được nhiều phiếu đại cử tri hơn sẽ thắng chung cuộc.

Toàn quốc có 538 đại cử tri, ứng viên nào được 270 trở lên sẽ thành tân tổng thống.

Theo kết quả thăm dò ở từng bang, cán cân hiện tại đang như sau:

Giả sử kết quả thăm dò chính xác thì, nếu không có gì thay đổi trong những ngày tới, bà Clinton sẽ trở thành tổng thống. Bà đang có 297 phiếu đại cử tri, lớn hơn con số 270 phiếu cần thiết. Bà Clinton chiếm thế thượng phong tại nhiều bang lớn quan trọng như California và New York. Rất nhiều bang ủng hộ đảng Cộng Hòa thuộc loại đất rộng người thưa, ít đại cử tri.

Thế nhưng, ở một số bang, sự bám đuổi đang rất sít sao. Chẳng hạn Florida (top 4 bang lớn nhất với 29 phiếu) mới vài hôm trước thăm dò còn cho thấy ông Trump thắng thế, giờ đổi thành Clinton. Còn North Carolina (15 phiếu) thì chuyển dịch theo chiều ngược lại. Vì thế, các bang đang lưỡng lự như thế này là những chiến trường ác liệt nhất.

Trump đang có 241 phiếu, thiếu đúng 29 phiếu là đủ 270. Mà 29 chính là số phiếu của Florida! Như vậy nếu Trump giật được Florida từ tay bà Clinton, giữ vững North Carolina, và không để mất bất kì bang nào đang có lợi thế thì mới có cơ hội dành chiến thắng.

Điểm qua các bang “ỡm ờ”.

Trong ngoặc là số đại cử tri. Trump +0.8 nghĩa là Trump đang hơn 0.8%

Dưới đây là bang North Carolina, nơi Trump vừa vượt lên mong manh.

Còn đây là Florida, nơi bà Clinton đang dẫn và Trump buộc phải thắng.

Chỉ cần thua ở North Carolina hoặc Florida, mọi hy vọng của Trump sẽ tiêu tan như bong bóng xà phòng.

Lời kết

Nhìn tổng thể thì bà Clinton đang có lợi thế lớn. Ông Trump mà thắng được là điều bất ngờ.

Cũng cần chú ý là các cuộc thăm dò chỉ có tính chất tham khảo vì khó mà khảo sát đầy đủ ý kiến của mọi tầng lớp, thành phần. Vụ Brexit gần đây ở Anh là ví dụ điển hình - kết quả trưng cầu dân ý ngược lại hoàn toàn với kết quả thăm dò trước đó.

Có nhiều người đã thử dự đoán bằng các cách khác. Chẳng hạn nhìn vào giá chứng khoán, giá vàng, dùng máy tính phân tích dữ liệu trong quá khứ… Thậm chí các nhà chiêm tinh và tử vi học cũng không ngừng cãi nhau chí chóe bất phân thắng bại. Tuy nhiên, hội đó phán đúng sai chả chết ai, nên thực tế hơn cả là tham khảo tỉ lệ cá cược của các nhà cái nổi tiếng.

Theo nhà cái Ladbrokes thì kèo Clinton là 1/3 (đặt 3 ăn 1) còn Trump là 9/4 (đặt 4 ăn 9). Như vậy Ladbrokes đánh giá khả năng thắng của Clinton cao hơn gấp gần 7 lần (chi tiết).

Kết quả thăm dò lấy treo trang realclearpolitics.com. Các số liệu lấy vào lúc 17PM (giờ VN) ngày 5/11/2016.